Feriklik Rütbesi: Osmanlı’da Askerî Merdivenin Zirvesi
Tarihe meraklıysanız, bazen tek bir kelime sizi koca bir dünyaya götürür. Benim için o kelimelerden biri “ferik” oldu. Osmanlı’nın askerî rütbeleri içinde kulağa farklı gelen bu unvan, aslında imparatorluğun düzenini, hiyerarşisini ve askerî disiplinini anlamak için önemli bir kapı aralıyor. Gelin birlikte bu rütbenin ardındaki hikâyeye bakalım.
Ferik Rütbesi Nedir?
Feriklik, Osmanlı ordusunda modernleşme döneminde kullanılan üst düzey bir askerî rütbedir. Günümüz Türk Silahlı Kuvvetleri karşılığına bakacak olursak, ferik yaklaşık olarak “korgeneral” seviyesine denk gelir. 19. yüzyılda Batı tarzı askerî teşkilatlanma süreciyle birlikte Osmanlı’da mirliva (tuğgeneral), ferik (korgeneral) ve müşir (mareşal) gibi rütbeler ortaya çıktı.
Ferik rütbesi, yalnızca bir askerî unvan değil, aynı zamanda devletin güvenlik anlayışının, disiplininin ve yükselme sisteminin de göstergesiydi. Bir subay için ferikliğe yükselmek, ömrünü verdiği mesleğin en gururlu dönemeçlerinden biri demekti.
Bir Subayın Hikâyesi: Ferikliğe Uzanan Yol
Düşünün, 1800’lerin ortalarında genç bir subaysınız. Harbiye Mektebi’nden mezun olmuşsunuz, elinizde defter, kalbinizde imparatorluğa hizmet aşkı var. Önce küçük görevlerle başlıyorsunuz. Cephelerde soğuk, açlık, yorgunluk derken sabrınız ve cesaretiniz sınanıyor. Zamanla rütbe alıyorsunuz. Mirliva olduğunuzda artık size bağlı birlikler var, sorumluluğunuz daha büyük. Ve bir gün o beklenen haber geliyor: “Padişah iradesiyle ferik oldunuz.”
O gün sadece sizin değil, ailenizin, köyünüzün, hatta mahallenizin gurur günü oluyor. Çünkü feriklik, yalnızca bireysel bir başarı değil, köklerinizi de onurlandıran bir mertebe.
Erkeklerin ve Kadınların Bakışı
Feriklik rütbesine bakış, toplumsal cinsiyet rolleri açısından da farklılık gösteriyor. Erkekler çoğunlukla bu rütbeyi, disiplin, başarı ve kariyer basamaklarının somut bir karşılığı olarak görüyor. Onlar için ferik olmak, “sonuca ulaşmak”, “görevini hakkıyla yerine getirmek” anlamına geliyor.
Kadınlar ise daha çok bu unvanın aileye, çevreye ve topluluğa kattığı anlam üzerinde duruyor. Bir annenin ya da eşin gözünden feriklik, yalnızca bir rütbe değil; bir soyun yükselişi, bir ailenin onurla anılması, çevrede söylenen gurur dolu cümleler demek. Kimi kadınlar içinse bu rütbe, sevdiklerinin cephelerde daha da büyük tehlikelerle karşılaşacağı kaygısını da beraberinde getiriyor. Yani duygusal ve topluluk odaklı bir bakış açısı ön plana çıkıyor.
Tarihsel Bağlamda Feriklik
Osmanlı’da 1826’da Yeniçeri Ocağı kaldırılıp yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye kurulduğunda, Batılı anlamda rütbe sistemine geçildi. Bu dönemde feriklik, imparatorluğun modernleşme çabalarının bir sembolü oldu.
Rakamlarla ifade edecek olursak, 19. yüzyıl ortalarında Osmanlı ordusunda yaklaşık 40 civarında ferik bulunuyordu. Bu kişiler yalnızca askerî komutan değil, aynı zamanda vilayetlerde düzeni sağlayan önemli idari figürlerdi. Anadolu’da bir şehir halkı için ferik, çoğu zaman devletin en yüksek temsilcisi anlamına geliyordu.
Bugüne Yansıyan Anlamı
Bugün feriklik artık kullanılmayan bir rütbe. Ancak tarih kitaplarında, askerî arşivlerde ve aile hikâyelerinde yaşamaya devam ediyor. Özellikle soyunu araştıran pek çok insan, dedesinin ya da büyük dedesinin ferik olduğunu öğrendiğinde, bunun gurur verici bir aile hikâyesine dönüştüğünü fark ediyor.
Feriklik, bize sadece askerî bir unvanı değil; disiplinin, fedakârlığın ve toplumun birlikte taşıdığı bir onur mirasını da hatırlatıyor.
Birlikte Düşünelim
Sizce bir toplumda askerî rütbeler yalnızca disiplin ve hiyerarşi mi ifade eder, yoksa ailelerin ve toplulukların kimliğini de şekillendirir mi? Erkeklerin başarı odaklı, kadınların ise duygusal ve topluluk merkezli bakışları bugün hâlâ geçerli mi? Yorumlarda kendi düşüncelerinizi paylaşın; bu eski rütbenin bugünkü dünyamıza neler söylediğini birlikte konuşalım.